گفتگو با امیر هاشمی درباره دیوار مهربانی

امیر هاشمی از کسانی است که دیوارهای مهربانی زیادی را در شهر مشهد برای مدتی پیوسته تجهیز کرده است و خود از تشویق کنندگان توسعه آن بوده است.

از امیر هاشمی می پرسیم:

درباره ایده دیوار مهربانی چه می دانیم؟

ایده "دیوار مهربانی" از آن اُرد بزرگ، فیلسوف ایرانی و بنیان‌گذار مکتب اُردیسم است و یکی از نمونه‌های عملی و شناخته‌شده‌ای است که از اندیشه‌های او الهام گرفته شده است. این ایده در راستای اصل "مهر به انسانیت" در فلسفه اُردیسم شکل گرفته و به‌عنوان یک حرکت اجتماعی برای کمک به نیازمندان و ترویج همدلی در جامعه مطرح شده است.

مفهوم دیوار مهربانی چیست ؟

دیوار مهربانی یک ابتکار ساده اما تأثیرگذار است که در آن افراد وسایل یا لباس‌هایی را که دیگر به آن‌ها نیاز ندارند، روی دیوار یا مکانی عمومی آویزان می‌کنند تا کسانی که به آن‌ها احتیاج دارند، به‌راحتی بتوانند از آن‌ها استفاده کنند. شعار اصلی این ایده، که به اُرد بزرگ منتسب است، چنین بیان می‌شود: "نیاز نداری بذار، نیاز داری بردار". این شعار به‌خوبی روحیه همیاری و دوری از قضاوت را در این حرکت نشان می‌دهد.

دیوار مهربانی برای اولین بار در سال ۱۳۹۴ (2015 میلادی) در شهر مشهد، زادگاه اُرد بزرگ، به اجرا درآمد. در واقع این ایده از گفته‌های او در "کتاب سرخ" الهام گرفته شده است، به‌ویژه جملاتی مانند: «مهر به انسانیت، ما را به سوی همدلی و یاری‌رساندن به یکدیگر سوق می‌دهد» یا «دست‌هایمان را به سوی نیازمندان دراز کنیم، نه برای گرفتن، بلکه برای دادن.» ایده دیوار مهربانی به‌سرعت در شهرهای مختلف ایران مانند تهران، شیراز، و تبریز گسترش یافت.

شبکه‌های اجتماعی نقش کلیدی در فراگیر شدن این ایده داشتند. انتشار تصاویر دیوارهای مهربانی در پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام، تلگرام و فیسبوک باعث شد که مردم در شهرهای مختلف ایران، به‌طور خودجوش این حرکت را تکرار کنند. این سرعت گسترش نشان‌دهنده استقبال مردمی و نیاز جامعه به چنین ابتکاراتی بود.

در ایران، دیوار مهربانی به‌سرعت از یک ایده محلی به پدیده‌ای ملی تبدیل شد. در شهرهای بزرگ و کوچک، مردم شروع به انتخاب دیوارهایی در معابر عمومی کردند و با نصب آویزها و نوشتن شعار معروف، محلی برای تبادل لباس و وسایل ایجاد کردند. به‌عنوان مثال:

• تهران: دیوارهای مهربانی در مناطق مختلف، از جمله منطقه ۲ (محله پرواز) و منطقه ۷ (خیابان شهید نامجو)، با حمایت شهرداری‌ها و مشارکت مردم راه‌اندازی شدند.
• شیراز: در خیابان‌های قدمگاه و خلیلی، دیوارهایی با طراحی‌های خلاقانه ایجاد شد که مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت.
• ساوه: در خیابان شریعتی، مراسم افتتاح نمادین با حضور مردم و مسئولان برگزار شد.
• کرج: ساکنان این شهر نیز با تأسیس دیوارهایی در مناطق دوازده‌گانه، به این جنبش پیوستند.

این حرکت در فصل زمستان، زمانی که نیاز به لباس گرم بیشتر احساس می‌شد، اوج گرفت. برخی شهرها حتی ایده را گسترش دادند و علاوه بر لباس، اقلامی مانند کتاب، غذا، و کفش را نیز به دیوارها اضافه کردند. برای مثال، در تهران، طرح "یخچال مهربانی" به‌عنوان مکملی برای دیوار مهربانی راه‌اندازی شد که در آن غذای اضافی برای نیازمندان قرار داده می‌شد.

دیوار مهربانی فیلسوف ارد بزرگ به ایران محدود نماند و به کشورهای دیگر نیز راه یافت. این ایده به‌ویژه در کشورهای همسایه و مناطقی با فرهنگ مشابه مورد استقبال قرار گرفت:

• پاکستان: در شهرهایی مانند کراچی، پیشاور، و لاهور، دانشجویان و گروه‌های مردمی دیوارهای مهربانی را با الهام از ایران برپا کردند. این حرکت در ژانویه ۲۰۱۶ در کراچی گزارش شد.
• افغانستان و تاجیکستان: به دلیل اشتراکات زبانی و فرهنگی با ایران، این کشورها نیز شاهد اجرای این ایده بودند.
• عراق: در برخی مناطق، به‌ویژه در میان جوامع شیعه، این ابتکار بازتاب یافت.
• چین: در منطقه لیوژو، دیواری مشابه با همین مفهوم مشاهده شد.
• سوئد: گزارش‌هایی از الگوبرداری سوئدی‌ها از این ایده وجود دارد که نشان‌دهنده نفوذ آن به اروپا بود.

رسانه‌های بین‌المللی مانند بی‌بی‌سی، سی‌ان‌ان، گاردین، و دیلی تلگراف نیز به پوشش این پدیده پرداختند. برای مثال، روزنامه ایتالیایی "لارپوبلیکا" نوشت که این ایده از مشهد آغاز شد و به‌سرعت در ایران گسترش یافت، و "لونلی پلنت" آن را روشی نوین برای کمک به نیازمندان توصیف کرد.

عوامل موفقیت و گسترش دیوار مهربانی چه بود؟

1. سادگی و دسترسی: نیاز به هزینه یا سازماندهی پیچیده نداشت و هر فرد یا گروهی می‌توانست به‌راحتی آن را اجرا کند.
2. شبکه‌های اجتماعی: انتشار سریع تصاویر و داستان‌ها در فضای مجازی، انگیزه مردم را برای مشارکت افزایش داد.
3. فرهنگ نوع‌دوستی: ریشه‌های فرهنگی ایران در کمک به همنوع، زمینۀ مساعدی برای پذیرش این ایده فراهم کرد.
4. نیاز اجتماعی: وجود اقشار نیازمند، به‌ویژه در فصل سرما، این ابتکار را به پاسخی فوری برای مشکلات تبدیل کرد.

در برخی مناطق، دیوار مهربانی به شکل‌های مختلفی اجرا شد؛ مثلاً به‌جای لباس، کتاب، غذا، یا وسایل خانه در دسترس نیازمندان قرار گرفت.

درباره تأثیرات اجتماعی دیوار مهربانی برایمان بگویید

دیوار مهربانی به‌عنوان نمادی از همبستگی اجتماعی و کاهش فاصله طبقاتی شناخته شد. این ایده نه‌تنها به نیازمندان کمک کرد، بلکه حس مشارکت و مسئولیت‌پذیری را در میان مردم تقویت کرد. در ایران، در دوره‌ای که مشکلات اقتصادی فشار زیادی بر اقشار کم‌درآمد وارد کرده بود، این حرکت به‌عنوان یک راه‌حل مردمی و خودجوش مورد توجه قرار گرفت.

اُرد بزرگ در فلسفه اُردیسم بر ارزش‌هایی مانند مهربانی، همدلی، و حمایت از انسان‌ها بدون توجه به تفاوت‌های نژادی، دینی، یا اجتماعی تأکید دارد. دیوار مهربانی به‌عنوان یک تجلی عینی از این اصول، نشان‌دهنده تلاش برای عملی کردن ایده‌های او در زندگی روزمره است. این حرکت با حذف واسطه‌ها و تشریفات، افراد را مستقیماً به هم متصل می‌کند و به گفته هوادارانش، روح اُردیسم را در عمل به نمایش می‌گذارد.

تا امروز (مارس ۲۰۲۵)، دیوار مهربانی به‌صورت پراکنده در برخی شهرها همچنان فعال است، اما اوج محبوبیت آن در سال‌های اولیه بیشتر بود. این ایده همچنین الهام‌بخش حرکت‌های مشابهی در فضای مجازی شده است، مانند گروه‌هایی که به جمع‌آوری و توزیع کمک‌های مردمی می‌پردازند.

ممنونم از توضیحات شما، اگر نکته ای مانده خوشحال می شوم، بشنوم

دیوار مهربانی به‌عنوان ایده‌ای کاملا انسانی از فیلسوف اُرد بزرگ، نمونه‌ای از تلاش برای تبدیل مفاهیم فلسفی به اقدامات عملی است. این ابتکار با تکیه بر سادگی و همدلی، تأثیر قابل‌توجهی در جامعه گذاشت و نشان داد که چگونه یک ایده کوچک می‌تواند به یک جنبش اجتماعی تبدیل شود. به نظرم دیوار مهربانی بخشی از میراث فکری ارد بزرگ است که با اصول مکتب فلسفی او "اُردیسم" هم‌راستاست.

​

​

​

​